Πόσος χρόνος θα χρειαστεί για να αποκατασταθεί η Παναγία των Παρισίων, πόσο θα κοστίσει το έργο και πότε θα ξαναβρεί άραγε αυτό το αρχιτεκτονικό στολίδι την αίγλη που χάθηκε στις φλόγες τη νύχτα της 15ης Απριλίου. Αυτή είναι η πρόκληση και το μεγάλο ερώτημα της επόμενης ημέρας για τους Γάλλους.
Ο Εμμανουέλ Μακρόν υπόσχεθηκε στο διάγγελμα του ότι η Παναγία των Παρισίων θα γίνει πιο ωραία απ’ ό,τι ήταν εντός πενταετίας. «Εναπόκειται σε εμάς να μετατρέψουμε αυτή την καταστροφή σε μια ευκαιρία να ενωθούμε, έχοντας βαθιά επηρεαστεί από αυτό που ήμασταν στο τι πρέπει να είμαστε και να γίνουμε καλύτεροι από αυτό που είμαστε. Εναπόκειται σε εμάς να βρούμε το νήμα του εθνικού μας σχεδίου», πρόσθεσε.
Τα θεμέλια για τη Νοτρ Νταμ μπήκαν τον 12ο αιώνα, αλλά η κατασκευή της ολοκληρώθηκε στα μέσα του επόμενου. Οικουμενικό σύμβολο πολιτισμού, συνδέεται όσο λίγα μνημεία με την πολυτάραχη και αιματηρή ιστορία της Γαλλίας και της Ευρώπης.
Tα μεγάλα ερωτηματικά της «επόμενης ημέρας»
Το κόστος: Θα εξαρτηθεί από το αν θα χρησιμοποιηθούν παραδοσιακές τεχνικές ή νέες τεχνολογίες, όμως οι ειδικοί εκτιμούν ότι σε κάθε περίπτωση θα ανέλθει σε εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Οι δωρεές πιθανότατα θα καλύψουν το ποσό. «Αυτή τη φορά, δεν θα μας λείψουν τα χρήματα», σχολίασε ο δημοσιογράφος Στεφάν Μπερν, γνωστός για τις πολιτιστικές εκπομπές του στη γαλλική τηλεόραση, αναφερόμενος στη δυσκολία να βρεθούν χρηματοδότες για άλλους πολιτιστικούς θησαυρούς που κινδυνεύουν.
Notre-Dame’s entire wooden roof was destroyed by the fire on Monday night. https://t.co/AVRgae9LuM pic.twitter.com/L18XLYlvw0
— BBC News Graphics (@BBCNewsGraphics) April 16, 2019
Η χρονική διάρκεια: Οι γνώμες διχάζονται. Σύμφωνα με τον Μπερν, θα χρειαστούν «το ελάχιστο δέκα με είκοσι χρόνια», ξεκινώντας από την εκτίμηση των ζημιών μέχρι την πρόσκληση για υποβολή προσφορών. Για τις προκαταρκτικές εργασίες, όπως το καθάρισμα και το στέγνωμα του κτιρίου θα χρειαστεί επίσης χρόνος. Οι ειδικοί σημειώνουν πάντως ότι αφού ολοκληρωθούν όλα αυτά, οι εταιρείες που έχουν την κατάλληλη τεχνογνωσία μπορούν να προχωρήσουν στην αποκατάσταση σχετικά γρήγορα.
Ο πρώην υπουργός Πολιτισμού Ζακ Λανγκ ωστόσο δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι το έργο θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέσα σε μια τριετία και να μην τραβήξει για 15-20 χρόνια.
This is the footage that astonished the world in the 24 hours since fire took hold of Paris’s Notre-Dame cathedral #BBCNewsSix
[Tap to expand] https://t.co/IF44SMabo1 pic.twitter.com/v4C9ZVqR4T
— BBC News (World) (@BBCWorld) April 16, 2019
Ασφάλιση: Όσον αφορά την καταβολή αποζημιώσεων και τη μελλοντική ασφάλιση του ναού, η συζήτηση αναμένεται μακρά. Ποιος ευθυνόταν και για ποιο πράγμα ακριβώς; Στα ερωτήματα αυτά προστίθεται και η δυσκολία να καθοριστεί το αίτιο της πυρκαγιάς.
Πότε θα ξανανοίξει για τους επισκέπτες: Το εσωτερικό του καθεδρικού ενδεχομένως θα ανοίξει σχετικά γρήγορα. Θα πρέπει ωστόσο αρχικά να γίνει έλεγχος στις αψίδες για να πιστοποιηθεί η σταθερότητά τους. Αυτό ακριβώς εύχονται οι αρχές, το υπουργείο Πολιτισμού και η επισκοπή, να λειτουργήσει ξανά η εκκλησία για τους πιστούς και τους τουρίστες, μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα.
Ξεπέρασαν τα 750 εκατομμύρια ευρώ οι δωρεές
Από την Apple μέχρι την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και από χιλιάδες ανώνυμους πολίτες μέχρι πάμπλουτες οικογένειες και ομίλους, οι δωρεές για την ανοικοδόμηση της Παναγίας των Παρισίων ξεπέρασαν ήδη τα 750 εκατομμύρια ευρώ, σε μια πρωτοφανή ένδειξη αλληλεγγύης.
Πολλές εύπορες οικογένειες της Γαλλίας έβγαλαν τα καρνέ των επιταγών ήδη από τα ξημερώματα σήμερα: η οικογένεια Πινό, ιδιοκτήτρια του ομίλου Kering, υποσχέθηκε 100 εκατομμύρια ευρώ. Λίγες ώρες αργότερα ακολούθησε το παράδειγμά της η οικογένεια Αρνό, του ομίλου LVMH, που ανακοίνωσε ότι θα χορηγήσει 200 εκατομμύρια. Άλλα τόσα δίνει και η οικογένεια Μπετανκούρ-Μεγέρ, οι κληρονόμοι του κολοσσού L’Oreal.
Ο επιχειρηματίας Μαρκ Λαντρέ ντε Λασαριέρ της Fimalac θα συμμετάσχει στην προσπάθεια για την αποκατάσταση του βέλους του ναού με το ποσό των 10 εκατομμυρίων ευρώ, όσα και η οικογένεια Μπουίγκ, του ομώνυμου ομίλου τηλεπικοινωνιών. Τα διπλάσια, δηλαδή 20 εκατομμύρια, προσφέρει η οικογένεια Ντεκό, μέσω της JCDecaux Holding.
Από το βράδυ της Δευτέρας, ο πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει έναν πανεθνικό έρανο για την αποκατάσταση του γοτθικού ναού, μια προσπάθεια που εκτιμάται ότι θα είναι δύσκολη και μακροχρόνια. Την ώρα που οι πυροσβέστες έδιναν ακόμη τη μάχη με τις φλόγες, εταιρείες και ανώνυμοι πολίτες άρχισαν να καταθέτουν δωρέες, με αποτέλεσμα να μπλοκάρει ο ιστότοπος του Ιδρύματος Πολιτιστικής Κληρονομίας της Γαλλίας.
Μέσω αυτού του ιδιωτικού, μη κερδοσκοπικού ιδρύματος (Fondation Patrimoine), ξεκίνησε ο έρανος που ήδη έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Για να αντιμετωπιστεί η ζήτηση τέθηκε σε λειτουργία άλλος ένας ιστότοπος (rebatirnotredamedeparis.fr/) υπό την εποπτεία του Κέντρου Εθνικών Μνημείων.
Μεταξύ των δωρητών είναι πολλές ενώσεις, ιδρύματα και εταιρείες – και όχι μόνο από τη Γαλλία. Ο πετρελαϊκός όμιλος Total ανακοίνωσε ότι θα δώσει 100 εκατομμύρια ευρώ, η τράπεζα Credit Agricole, μέσω του ιδρύματός της, άλλα 5 εκατομμύρια, ενώ 10 εκατομμύρια δίνει η Societe Generale. Και το συνολικό ποσό αναμένεται ότι θα αυξηθεί κι άλλο, μετά την έκκληση που απηύθυνε στα μέλη της η γαλλική ομοσπονδία εργοδοτών.
Έτσι, ο όμιλος λιανικού εμπορίου Casino (καταστήματα Franprix και Monoprix) θα στηρίξει επίσης ενώ ο όμιλος τηλεπικοινωνιών Cap Gemini χορήγησε 1 εκατομμύριο.
Η δήμαρχος του Παρισιού Αν Ινταλγκό είπε ότι η πόλη θα συμβάλει στην προσπάθεια με το ποσό των 50 εκατομμυρίων και σκοπεύει εντός των επόμενων εβδομάδων, να οργανώσει μια διεθνή διάσκεψη δωρητών. Η περιφέρεια του Ιλ ντε Φρανς θα αποδεσμεύσει άλλα 10 εκατομμύρια για να βοηθήσει την αρχιεπισκοπή να ξεκινήσει τις πρώτες εργασίες αποκατάστασης.
Ακολούθησαν πολλές κοινότητες, περιφέρειες και συλλογικότητες απ’ όλη τη Γαλλία (Ρεν, Νάντη, Μπορντό, Τουλούζη…) που προσέφεραν μικρότερα ποσά, από 1,5 μέχρι 2 εκατομμύρια.
«Όταν υπάρχει τέτοια ενέργεια, τέτοια αλληλεγγύη από τους συμπατριώτες μας αλλά και γενικότερα από προσωπικότητες και πρόσωπα παντού στον κόσμο, που θέλουν να συμβάλουν για να χτιστεί ξανά η Νοτρ Νταμ, πρέπει να βασιστούμε σ’ αυτόν τον ενθουσιασμό», σχολίασε ο υπουργός Πολιτισμού Φρανκ Ριστέρ μιλώντας στον ραδιοσταθμό France Inter.
Η αλληλεγγύη έχει ήδη ξεπεράσει τα γαλλικά σύνορα: η εταιρεία Apple δεσμεύτηκε να βοηθήσει στην αποκατάσταση αυτού του «συμβόλου ελπίδας», όπως χαρακτήρισε τον ναό ο Τιμ Κουκ, μέσω του Twitter. Η Βραζιλιάνα δισεκατομμυριούχος Λιλί Σαφρά έκανε μια «σημαντική δωρεά», αλλά δεν αποκάλυψε το ακριβές ποσό. Από την πλευρά του, ο Αμερικανός Χένρι Κράβις, ο συνιδρυτής του επενδυτικού ταμείου KKR, σκοπεύει να δώσει 10 εκατομμύρια δολάρια.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Στρασβούργο, τοποθετήθηκε μια κάλπη στην είσοδο, όχι για τις ψήφους αυτή τη φορά αλλά για τις δωρεές των ευρωβουλευτών.
«Είναι βαθιά η θλίψη της καταστροφής αυτής -που την είδαμε ζωντανά να συμβαίνει στα μάτια μας μέσα από τις οθόνες της τηλεόρασης (…). Είτε πρόκειται για ατύχημα -στην προκειμένη περίπτωση μάλλον αυτό συμβαίνει- είτε για κακόβουλη ενέργεια, όταν βλέπουμε ένα μνημείο να καταρρέει μπροστά στα μάτια μας νομίζω πια έχουμε μια πιο συναισθηματική σχέση πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι στο παρελθόν, γιατί η ζωή των μνημείων ταυτίζεται με στιγμές της ζωής μας, τα επισκεπτόμαστε» υπογράμμισε η υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά.
“Παρακολουθώ λεπτό προς λεπτό τη φωτιά στην οποία έχει παραδοθεί η #NotreDame de Paris. Η Παναγία των Παρισίων ανήκει στην ανθρωπότητα. Τι θλιβερό θέαμα. Τι φρίκη. Συμμερίζομαι τα συναισθήματα του γαλλικού έθνους, που κι εμείς μοιραζόμαστε” @JunckerEUhttps://t.co/uYEg5Gk5Yc pic.twitter.com/9c6juuEIho
— Ευρωπαϊκή Επιτροπή ?? (@EEAthina) April 15, 2019
Υπογράμμισε ότι η Ελλάδα θα στηρίξει την προσπάθεια αποκατάστασης του καθεδρικού ναού του Παρισιού, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «θα το διερευνήσουμε άμεσα». Επισήμανε ότι πρέπει να υπάρχει εγρήγορση για τη διατήρηση των μνημείων, σημειώνοντας, ωστόσο, πως η αίσθηση ότι μπορεί να συμβεί κάτι που κανείς δεν το περιμένει, αυτός ο αιφνιδιασμός δηλαδή, θα πρέπει να μας κινητοποιήσει για έναν καλύτερο σχεδιασμό για μια καλύτερη αντιμετώπιση των πραγμάτων σε ότι αφορά τα μνημεία.
Η Παναγία των Παρισίων στέκει όρθια αλλά πληγωμένη
Εκτός από τις ζημιές που έγιναν στον σκελετό του κτιρίου, εν αναμονή και της ολοκλήρωσης του ελέγχου στο εσωτερικό του, οι αρχές γνωρίζουν ήδη κάποιους από τους θησαυρούς που χάθηκαν αλλά και τα μοναδικά έργα τέχνης που σώθηκαν από τις φλόγες.
Το βέλος του καθεδρικού, ύψους 93 μέτρων, που είχε προστεθεί από τον αρχιτέκτονα Εζέν Βιολέ-Λε-Ντίκ το 1859-60, κατέρρευσε τη Δευτέρα, λίγα λεπτά πριν τις 21.00. Στην κορυφή του βέλους, ο χάλκινος κόκκορας έλιωσε: στο εσωτερικό του φυλάσσονταν, σύμφωνα με την Εκκλησία, λείψανα της Αγίας Γενεβιέβης και του Αγίου Διονυσίου, καθώς και ένα τμήμα από το Ακάνθινο Στεφάνι του Χριστού, τα οποία προστάτευαν τους Παριζιάνους.
Σημαντικές ζημιές έχει υποστεί ο θόλος, ένα μέρος του οποίου κατέρρευσε, όπως ανέφερε ο εκπρόσωπος της πυροσβεστικής υπηρεσίας Γκαμπριέλ Πλις. Όμως ο υπουργός Πολιτισμού Φρανκ Ριστέρ εκτιμά ότι ο θόλος «θα αντέξει».
Το πελώριο εκκλησιαστικό όργανο του 15ου αιώνα με τις πέντε σειρές πλήκτρων και τους 8.000 σωλήνες σώθηκε, αν και καλύφθηκε από σοβάδες, σκόνη και νερό. Το μικρό εκκλησιαστικό όργανο, που βρισκόταν ακριβώς κάτω από το βέλος, υπέστη σοβαρές ζημιές από τη φωτιά, σύμφωνα με έναν από τους τρεις οργανίστες του καθεδρικού, τον Φιλίπ Λεφέβρ, ο οποίος εργάζεται εδώ και 35 χρόνια στη Νοτρ Νταμ.
Τα δύο κωδωνοστάσια, που φιλοξενούν τις τέσσερις καμπάνες του καθεδρικού σώθηκαν. Μια ενδεχόμενη κατάρρευσή τους θα σήμαινε ανεπανόρθωτη καταστροφή για το κτίριο, αφού θα σωριάζονταν πάνω του δεκάδες τόνοι μπρούτζου – η μεγαλύτερη από τις καμπάνες ζυγίζει 13 τόνους.
Σώθηκε επίσης ένα από τα σημαντικότερα λείψανα του χριστιανισμού, το Ακάνθινο Στεφάνι του Χριστού, διαμέτρου 21 εκατοστών. Μαζί με αυτό, γλίτωσαν από τις φλόγες ένα κομματάκι Τίμιου Ξύλου και ένα καρφί από τον σταυρό.
Σώθηκαν και όλα τα έργα τέχνης, μοναδικοί θησαυροί του καθεδρικού, όπως η Επίσκεψη, ο μπαρόκ πίνακας του Ζαν Ζουβενέ (1716). Η μνημειώδης Πιετά του γλύπτη Νικολά Κουστού, πίσω από την Αγία Τράπεζα, με την Παρθένο να κρατά στην αγκαλία της το σώμα του Ιησού μετά την Αποκαθήλωση, βγήκε ανέπαφη. Το έργο φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1712-1728, κατά παραγγελία του Λουβοδίκου ΙΔ΄, κατόπιν επιθυμίας του πατέρα του.
Τα δεκαέξι αγάλματα των Αποστόλων και των Ευαγγελιστών, που κοσμούσαν τη στέγη, είχαν μόλις σταλεί στο Περιγκέ προκειμένου να συντηρηθούν και δεν έπαθαν απολύτως τίποτα. Τα αγάλματα είχαν τοποθετηθεί εκεί την περίοδο που κατασκευαζόταν το βέλος από τον Βιολέ-λε-Ντικ.
Οι τρεις ρόδακες, τα βιτρό που κατασκευάστηκαν τον 13ο αιώνα, γλίτωσαν παρά τις αρχικές φήμες που τα ήθελαν να έχουν διαλυθεί. Οι ρόδακες της βόρειας και της νότιας πλευρές, οι δύο μεγαλύτεροι, έχουν διάμετρο 13 μέτρα.
Here are six priceless treasures that survived the Notre Dame fire https://t.co/8cktrsc7mX pic.twitter.com/WqMjUmzH78
— Newsweek (@Newsweek) April 16, 2019
«Χάθηκε ένα κομμάτι μας»
Σοκ, θλίψη και προσευχή καθώς μπροστά στα μάτια τους χάνονται εννιά αιώνες ιστορίας. Η Παναγία των Παρισίων, η καρδιά της Καθολικής Εκκλησίας της Γαλλίας και αριστούργημα της γοτθικής αρχιτεκτονικής καίγεται επί 15 ώρες και μεγάλο μέρος της καταστρέφεται ολοσχερώς.
Το κωδωνοστάσιο ύψους 100 μέτρων που είχε αντικαταστήσει τον αυθεντικό πύργο τον 19ο αιώνα κατέρρευσε τη δεύτερη ώρα της πυρκαγιάς και στη συνέχεια οι φλόγες επεκτάθηκαν σε όλη την ξύλινη οροφή του ναού. Το ντρόουν της πυροσβεστικής κατέγραψε το μέγεθος της φωτιάς σε όλη τη στέγη.
[Avant/après] 4 images qui montrent à quel point Notre-Dame-de-Paris a souffert de l’incendie https://t.co/IUnJvaVoMY #Notre_dame_de_Paris pic.twitter.com/F6VRqt8Tvo
— Le Parisien (@le_Parisien) April 16, 2019
Οι πρώτες εικόνες από το εσωτερικό του ναού δείχνουν τη στάχτη που πέφτει και μια τρύπα στην οροφή. Καμένα αντικείμενα είναι σκορπισμένα στο έδαφος. Ο σταυρός στο ιερό φαίνεται άθικτος και τα κεριά που είχαν αφήσει οι πιστοί το απόγευμα είναι ακόμη αναμμένα.
Καθώς ο κόσμος πληθαίνει στις όχθες του Σηκουάνα και παρακολουθεί με δάκρυα στα μάτια, οι 400 πυροσβέστες καταβάλλουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να περιορίσουν την πύρινη κόλαση. Αποκλείουν τα εναέρια μέσα γιατί το βάρος του νερού θα οδηγούσε στην κατάρρευση του κτηρίου και χρειάζονται 9 ώρες για να τη θέσουν υπό έλεγχο.
L’incendie vu de l’Ile Saint Louis. #NotreDame pic.twitter.com/wCYQlPFpUY
— Pierre Bouvier (@pibzedog) April 15, 2019
Επικέντρωσαν τις προσπάθειες στη διάσωση των δύο πύργων του ναού και των θησαυρών του.
Πυροσβέστες και πολίτες σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα για να απομακρύνουν τα έργα τέχνης και τα θρησκευτικά αντικείμενα. Σώθηκαν το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού, ο μανδύας του Αγίου Λουδοβίκου και άλλα κειμήλια που θα φυλαχθούν στο μουσείο του Λούβρου. Το εκκλησιαστικό όργανο είναι επίσης ασφαλές αλλά κάποιες μεγάλες εικόνες ήταν πολύ βαριές για να μετακινηθούν και υπέστησαν ζημιές λόγω του καπνού και του νερού.
Les terribles images de Notre-Dame avant et après l’incendie pic.twitter.com/TDigCnWqPB
— BFMTV (@BFMTV) April 16, 2019
Επέζησε δύο Παγκοσμίων Πολέμων και της γαλλικής Επανάστασης αλλά σήμερα από κάθε γωνία η καταστροφή είναι πλέον εμφανής στην Παναγία των Παρισίων. Οι κύριες δομές του κτηρίου άντεξαν αλλά οι ειδικοί δεν έχουν βεβαιωθεί ακόμη για τη στατικότητά του, κάτι που θα καθυστερήσει τις έρευνες για τα αίτια του ατυχήματος. Ο Γάλλος πρόεδρος διαβεβαίωσε ότι ο ναός θα ανοικοδομηθεί, μια διαδικασία που θα διαρκέσει χρόνια, αν όχι δεκαετίες.
Η ανακατασκευή μέρους του ναού, κόστους 6 εκατομμυρίων ήταν ήδη σε εξέλιξη, γιατί είχε υποστεί σοβαρές φθορές και 16 αγάλματα είχαν απομακρυνθεί με γερανούς από την προηγούμενη εβδομάδα. Οι αρχές πιστεύουν ότι η πυρκαγιά οφείλεται σε ατύχημα στη διάρκεια των εργασιών χωρίς να αποκλείουν άλλα σενάρια.
Η Παναγία των Παρισίων στη Λογοτεχνία και το Σινεμά
Το 1831 ο Βίκτωρ Ουγκώ γράφει την «Παναγία των Παρισίων». Με φόντο το Παρίσι του 15ου αιώνα και σημείο αναφοράς τον Καθεδρικό Ναό της πόλης του φωτός, δημιουργεί ένα από τα πιο αγαπημένα και κλασσικά μυθιστορήματα όλων των εποχών.
Η εξιστόρηση του έρωτα τεσσάρων ανδρών και κυρίως του κωδωνοκρούστη Κουασιμόδου για την τσιγγάνα Εσμεράλδα με το τραγικό τέλος, είναι σε όλους οικεία…Όμως η Παναγία των Παρισίων κρύβει το δέος και το θαυμασμό του συγγραφέα για τον ναό, η δημιουργία του οποίου σύμφωνα με τον Ουγκώ ανήκει σε όλη την ανθρωπότητα … Τελικά ίσως είναι εκείνη η πρωταγωνίστρια του βιβλίου, εκτιμούν αναλυτές.
«Ο άνθρωπος, ο καλλιτέχνης, το άτομο, χάνονται σ’ αυτούς τους μεγάλους όγκους, που ο δημιουργός τους δεν έχει όνομα. Εκεί συνοψίζεται και ολοκληρώνεται η ανθρώπινη ευφυΐα. Αρχιτέκτονας είναι ο χρόνος, χτίστης είναι το έθνος».
Την εποχή που γραφόταν η Παναγία των Παρισίων, ο ναός είχε αρκετά δομικά προβλήματα και χάρη στην απήχηση που είχε το βιβλίο του Ουγκώ, δέκα χρόνια μετά έγιναν έργα αποκατάστασης.
Η ιστορία του Ουγκώ αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για πολλούς δημιουργούς. Μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο δέκα φορές, στο θέατρο ως μιούζικαλ, ενώ ενέπνευσε και μεγάλους ζωγράφους όπως ο Μαρκ Σαγκάλ, ο Σαλβατόρ Νταλί και ο Ανρί Ματίς.
Θα πρέπει να ευχαριστήσουμε τον Βίκτωρα Ουγκώ διότι στο έργο του «Η Παναγία των Παρισίων» βασίστηκαν πολλές παραστάσεις, ενώ μεταφέρθηκε και πολλές φορές στον κινηματογράφο.
Ξεχωρίζουν τέσσερις ταινίες. Από το 1923 και το βωβό κινηματογράφο στην εκδοχή του 1939 με πρωταγωνιστές τον Τσαρλς Λόουτον ως Κουασιμόδο και τη Μορίν Ο Χάρα στο ρόλο της Εσμεράλδας.
Αλλά και από την πρώτη έγχρωμη κινηματογραφική μεταφορά το 1956 με τον Άντονι Κουίν και τη Τζίνα Λολομπριτζίτα, μέχρι την ταινία κινουμένων σχεδίων του Ντίσνεϊ που ήταν και από τις πιο αγαπημένες του κοινού.
Από την πρώτη στιγμή που έγινε γνωστή η καταστροφή που υπέστη η Παναγία των Παρισίων, η ταινία του Ντίσνεϊ ανέβηκε και πάλι στην κορυφή των προτιμήσεων του κοινού, ενώ το βιβλίο του Ουγκώ είναι πλέον πρώτο σε πωλήσεις μέσω του διαδικτύου.
Πηγή:ΕΡΤ, ΑΠΕ-ΜΠΕ
Μοιράσου το άρθρο:
